Kako vam metod praćenja plodnosti može pomoći da zatrudnite iako imate sindrom policističnih jajnika

Sindrom policističnih jajnika (policistični ovarijalni sindrom, skraćeno PCOS) najčešći je hormonski poremećaj kod žena u reproduktivnom dobu i istovremeno najčešći uzrok ženske neplodnosti. Žene sa ovim sindromom imaju neredovan ciklus, ili ga uopšte nemaju, a kada do njega dođe, krvarenje je obilno. Neredovan ciklus znači da je kod ovih žena i ovulacija neredovna, ili da je uopšte i nema.

Kod žene koja ima PCOS, ultrazvučnim pregledom utvrđuje se prisustvo mnoštva sitnih folikula na jajniku. Međutim, može se desiti i da žena ima dosta ovih malih cisti na jajnicima, a da i pored toga normalno ovulira i ne ispoljava druge simptome PCOS-a.

Mnoge žene sa PCOS-om imaju insulinsku rezistenciju,[1] što znači da ćelije u njihovom telu ne reaguju na insulin i ne otvaraju se za prijem insulina i šećera iz krvi. Telo registruje da je šećer i dalje visok i pokušava da taj visok nivo šećera nadomesti tako što luči još insulina, što dovodi do povišene koncentracije i šećera i insulina u krvi. Zbog prevelike količine insulina, telo počinje da luči androgene (muške hormone, kao što je testosteron), usled čega se javljaju uobičajeni simptomi PCOS-a: akne, maljavost na licu i/ili telu, opadanje kose na temenu i gojaznost. Veća koncentracija muških hormona može biti i posledica previše niskog progesterona. Mnogi lekari smatraju da je PCOS povezan s genetikom, što znači da ako vaša sestra, majka ili baka ima PCOS, veći su izgledi da ćete ga i vi imati.

Međutim, karakteristični simptomi PCOS-a ne moraju se javiti kod svake žene. Neke žene imaju hormonsku sliku koja ukazuje na PCOS, ali ne ispoljavaju nikakve spoljašnje simptome, stoga je ponekad teško postaviti dijagnozu policističnih jajnika.

Za postavljanje dijagnoze obično je potrebno prisustvo dva od sledeća tri simptoma:

1) neovulatorni ili neregularni ciklusi

2) visok nivo androgena u telu

3) mnoštvo malih cisti na jajnicima (što se utvrđuje ultrazvukom).

Važno je napomenuti da policistični jajnici nisu sinonim za sindrom policističnih jajnika već mogu biti jedan od simptoma tog sindroma. Zbog toga se dijagnoza PCOS-a ne može postaviti samo na temelju slike policističnih jajnika. Štaviše, oko 30% pacijenata sa PCOS-om nema policistične jajnike.

Isto tako, policistične jajnike možemo naći i kod drugih oblika anovulacije ili kod žena s potpuno normalnom funkcijom jajnika.

Dakle, policistični jajnici ne znače nužno i PCOS!

Pored toga, na PCOS mogu da ukažu i povišene vrednosti luteinizirajućeg hormona (LH) i folikulostimulirajućeg hormona (FSH). Ako primenjujete metod praćenja plodnosti, i primetite da vam ciklusi traju dva meseca ili duže, ili ako jednom ili više puta godišnje primetite da ste u ciklusu imali prividni maksimum cervikalne sluzi (tzv. false peak, kada primetite pojačano lučenje cervikalne sluzi koja od lepljive postane vodenasta/kao belance, ali do ovulacije zapravo ne dođe), moguće je da imate PCOS.

Za sada nije moguće u potpunosti izlečiti PCOS, međutim, odgovarajućom terapijom moguće je umanjiti ili ukloniti neke ili sve simptome i pomoći ženama da imaju redovnu ovulaciju, a samim tim i da zatrudne. Za većinu žena, prvi korak je prelazak na zdrav životni stil, što podrazumeva redovno vežbanje i režim ishrane primeren PCOS-u.[2] Premda ženama sa PCOS-om može biti teško da se oslobode viška kilograma, ukoliko uspeju u tome, znatno će ublažiti simptome ovog sindroma. Smanjenje telesne mase od samo 10% može dovesti do ponovnog uspostavljanja ovulacije. Obavezno treba ostaviti cigarete, jer žene koje puše često imaju viši nivo androgena nego žene koje ne puše.

Ženama s policističnim jajnicima koje žele da zatrudne ginekolozi najčešće prepisuju klomifen i metformin. Klomifen stimuliše ovulaciju kod 80% žena, a 40–45% žena koje uzimaju klomifen kako bi zatrudnele u tome uspeju nakon šest ciklusa. Metformin,[3] koji je prvobitno osmišljen kao lek za dijabetes, snižava nivo androgena i pomaže telu da resorbuje insulin. Terapija može da uključi i injekcije FSH (kako bi se stimulisao rast jednog ili dva folikula, slično prirodnom ciklusu), kao i progestagene, kako bi se nadomestio progesteronski efekat u drugom delu ciklusa i izazvale redovne menstruacije, normalne po obimu i trajanju.

Pojedini lekari ženama savetuju kontraceptivne pilule kako bi imale redovan ciklus. Kontraceptivne pilule ublažavaju neke simptome PCOS-a i mogu vam pomoći da imate redovan ciklus, ali i dalje ne rešavaju problem već ga samo prikrivaju – simptomi će se vratiti kada prestanete da uzimate pilule. Ako tada budete želeli da zatrudnite, opet ćete biti na početku, a najverovatnije ćete imati još manje izglede za trudnoću nego pre pilule. Pored toga, pojedina istraživanja ukazuju na to da kontraceptivne pilule zapravo povećavaju insulinsku rezistenciju.[4]

Žena sa PCOS-om nije nužno neplodna. Ako žena ima neredovne cikluse, znači da je kod nje i ovulacija neredovna, te samim tim da je zatrudnjivanje moguće, ali do njega teško dolazi – upravo zbog sporadične i nepredvidive ovulacije.

Ukoliko do trudnoće dođe, postoji veći rizik od pobačaja i prevremenog porođaja, a u trudnoći se često javljaju gestacioni dijabetes i povišeni pritisak.

Dakle, ako vam je utvrđen sindrom policističnih jajnika a želite da zatrudnite, veoma je važno da preispitate način života i izbacite loše navike kako bi terapija koju vam lekar prepiše dala najbolje rezultate i dovela do zdrave trudnoće i zdrave bebe.

 

Metod praćenja plodnosti i PCOS

Praćenje znakova plodnosti može biti malo teže za žene sa PCOS-om zbog pomenutih dugih i neredovnih ciklusa, kao i zbog toga što njihovi znakovi plodnosti često ne prate uobičajeni obrazac koji druge žene primećuju od jednog ciklusa do drugog. Ukoliko imate veoma retke cikluse ili oni potpuno izostaju, pomislićete da je za vas praćenje plodnosti uzaludan posao.

Međutim, praćenje plodnosti je zapravo izuzetno korisno za žene kojima je utvrđen PCOS. Pomoći će vam da saznate šta se dešava s vašim telom i da utvrdite da li uopšte dolazi do ovulacije (više o tome OVDE). Ako imate neredovne cikluse, a još ne znate uzrok, metod praćenja plodnosti zapravo može pomoći lekaru da postavi dijagnozu i utvrdi da li su neredovni ciklusi posledica PCOS-a ili nečeg drugog.

Ako uzimate klomifen ili metformin kako biste stimulisali ovulaciju i ublažili simptome PCOS-a, praćenje znakova plodnosti tokom čitavog ciklusa pomoći će vam da utvrdite da li je terapija dala rezultat (dovela do ovulacije), kao i kada se to tačno desilo.

Kod žena sa PCOS-om, zbog povišenog nivoa LH i FSH telo luči više estrogena, koji pak podstiče lučenje vodenaste sluzi i/ili sluzi koja je kao sveže belance. U tom slučaju, može se desiti da se ova plodna sluz luči više dana u toku ciklusa, a ne samo po određenom obrascu u danima pred ovulaciju. Međutim, ukoliko ne dođe do skoka bazalne temperature tela (BT), to znači da do ovulacije nije ni došlo. Ili, ako ne pratite BT već samo cervikalnu sluz, ona će vam ukazati na višestruke pokušaje tela da ovulira, a na osnovu dužine lutealne faze i karakteristika sluzi koje za to vreme primetite, videćete da li je do ovulacije zaista i došlo.

Ciklusi koji traju dva meseca ili duže, kao i ciklusi u kojima više puta mesečno dolazi do pojačanog lučenja sluzi, ukazuju na PCOS.

Kad god primete plodnu sluz, žene sa PCOS-om treba da pretpostave da su plodne, a ne da predviđaju ovulaciju ili je nagađaju na osnovu prethodnih ciklusa – upravo zato što zbog PCOS-a nemaju postojan obrazac ciklusa, ovulaciju potvrđuju samo na osnovu pravila metode za praćenje plodnosti koju primenjuju. Ukoliko prate i BT, ovulaciju mogu potvrditi tek kada dođe do skoka BT, nakon čega BT ostaje povišena najmanje tri uzastopna dana, baš kao i kod žena koje nemaju PCOS.

 

Preneto sa sajta pravoslavniroditelj.org

Izvori:

https://kindara.zendesk.com/hc/en-us/articles/224932948-Understanding-PCOS

https://kindara.zendesk.com/hc/en-us/articles/224932048

http://www.belmedic.rs/bolest/sindrom-policisticnih-jajnika

 

[1] Uzrok nastanka insulinske rezistencije još nije do kraja utvrđen, ali se smatra da je osnovni uzrok loša ishrana zasnovana na velikoj količini ugljenih hidrata i zasićenih masti, prekomernoj upotrebi glukoznog sirupa u gaziranim sokovima i slatkišima, velikom unosu grickalica i nedostatku fizičke aktivnosti. Trans masti i zasićene masti najčešće se unose kroz pekarske proizvode, industrijsku i brzu hranu, gotova testa, torte i kolače.

[2] Neprerađena hrana (riba, meso, povrće, voće, orašasti plodovi, nerafinisano ulje) koja se konzumira sirova ili pripremljena kod kuće (neindustrijska), zatim hrana s niskim glikemijskim indeksom. Za više detalja posetite https://www.pcosdietsupport.com/the-best-pcos-diet/.

[3] U zavisnosti od proizvođača, to može biti glukofaž, gluformin, siofor.

[4] Videti http://eclinic.blogspot.rs/2006/03/oral-contraceptives-increase-insulin.html,  https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4135453/, https://academic.oup.com/jcem/article/88/5/1927/2845085 i https://academic.oup.com/humrep/article/22/2/317/2939482.